ई-लर्निंग ते ऑनलाइन टीचिंग!

> जगदीश इंदलकर ‘काल शिकवत होतो, तसंच आजही शिकवत राहिलो तर आपण आपल्या मुलांपासून त्यांचा भविष्यकाळ हिरावून घेऊ’, असं जॉन ड्युई या थोर शिक्षणविचारवंताचे विचार आजच्या करोनाच्या संकटकाळीही योग्य वाटतात. आज शिक्षण क्षेत्रात सगळीकडे ई-लर्निंग, ऑनलाइन शिक्षण याचा झंझावात पसरला आहे आणि काळानुरूप यथार्थही आहे. ई-लर्निंग म्हणजे वर्गअध्यापनात माहिती तंत्रज्ञानाचा वापर करून वापरण्यात येणारी आधुनिक शिक्षणपद्धती (Electronic Educational learning) होय. शिक्षणाच्या दर्जात सुधारणा घडवणारी आणि विद्यार्थ्यांना पुस्तकी ज्ञानाच्या पलीकडे नवीन माहिती देणारी ही आनंददायी शिक्षणपद्धती आहे. ई-लर्निंग साधनांमध्ये संगणक, प्रोजेक्टर, मोबइल, रेडीओ, दूरचित्रवाणी, डीव्हीडी, एलसीडी मॉनिटर यांचा समावेश होतो. ई-लर्निंग साहित्य म्हणून आपण ध्वनिचित्रफिती, अॅनिमेटेड क्लिप्स, एज्युकेशनल सॉफ्टवेअर (Educational Software), थ्रीडी मॉडेल (3D model), पीपीटी स्लाइड्स (PPT Slides), इंटरनेटवरील साहित्य (विशेषतः You Tube, Google Play Store), वेबसाइटस, ब्लॉग, यांचा समावेश होतो. ई-लर्निंगमध्ये interactive multimedia video lessons आणि Touch Screen penचा वापर करून प्रोजेक्टर पडद्यावर अध्यापन करता येतं. शिक्षक स्वतः पाठाचे प्रेझेंटेशन तयार करून अध्यापन करू शकतात. ई-लर्निंग तंत्रज्ञान शिक्षक आणि विद्यार्थी यांना हाताळण्यास सोपं आहे. सध्याच्या जमान्यात सर्वच क्षेत्रात संगणकांचा वापर अनिवार्य ठरतो आहे. शिक्षणक्षेत्रही त्याला अपवाद नाही. मुलं संगणक हाताळू लागल्यामुळे त्याच माध्यमातून त्यांना वेगवेगळं शिक्षण देण्याचे प्रयत्न होत आहेत. यालाच ई-लर्निंग म्हणता येईल. करोनाच्या विळख्यातच शिक्षण सापडलंय म्हणून ते थांबलंय असं होतं नाही. मुलांना मोबाइलचं फार आकर्षण असतं, त्यांना हे माध्यम म्हणजे खेळण्याचं साधन वाटतं. म्हणून माध्यम साहचर्यही आहेच. पण आज ऑनलाइन शिक्षण सुरू झालं. मुलांच्या हातात मोबाइल आला. शिक्षक मंडळी अनेक पर्याय शोधू लागली. शिक्षक मुलांपर्यंत अनेक माध्यमांद्वारे शिक्षण घेऊन जात आहेत, ही सकारात्मकता अतिशय वाखणण्याजोगी आहे, पण कुठेतरी नाराजीचा सूर आळवला जात आहे, त्यावर मात करण्यासाठी काय करता येईल? शिक्षण ही गतिमान प्रक्रिया आहे, सतत बदलत असते, आज शाळा आणि वर्ग जरी डिजिटल झाले असले तरी जनरेशन एक्सवर जनरेशन वायनं मात करत गरूडभरारी घेतली आहे. ई-लर्निंग आलं तेव्हा वयानं मोठ्या असलेल्या मंडळींनी जरा नाक मुरडतच त्याचं स्वागत केलं, तुलनेनं तरूण पिढी पुढे सरसावली! हेही वाचा: आजच्या जमान्यात शिक्षक म्हणजे केवळ ज्ञानदानाचं काम करणारी व्यक्ती राहिली नसून आरटीईनुसार शिक्षक म्हणजे घटनात्मक काम करणारी व्यक्ती झाली आहे. ऑनलाइन टिचिंगचा पायाच या विचारावर आधारित आहे. शिक्षकांकडून अनेक अपेक्षा ऑनलाइन शिक्षणातून केल्या आहेत, वर्क फ्रॉम होमचे आदेश निघाले आहेत, मुलांना लर्न फ्रॉम होम सांगितले आहेच, पण हे करताना जी व्यवस्था निर्माण व्हायला पाहिजे होती, त्याकडे दुर्लक्ष झालं आहे. काही शिक्षकांनी गेल्या दहा वर्षांत झपाट्यानं झालेल्या बदलांचा स्वीकार केला. स्वत:ला व्यावसायिक दृष्टीनं समृद्ध केलं, सुट्टीच्या कालावधीत अनेक कार्यशाळा, विविध संस्थांचे वर्ग स्वखर्चाने केले, प्रयोगशील अध्यापक, कार्यकर्ते, शाळा यांच्या सहवासात राहिले, अनेक पुस्तकं वाचली, नवे प्रवाह समजून घेतले, नेटवरून माहिती घेऊन वर्गात आणली, त्यांना आजचा हा बदल स्वीकारताना खूप सोपं गेलं आहे. पण, आज ऑनलाइन शिक्षण अशा दोन्ही मानसिकतेच्या मंडळींना करावेच लागणार आहे, हीच तर एका संक्रमण पर्वाची नांदी आहे! ० संक्रमणकाळ संक्रमणकाळात यशस्वी होण्यासाठी काय करता येईल? असा प्रश्ने अनेक शिक्षकांना पडला आहे. - ई-लर्निंगचं माध्यम निवड करणं महत्त्वाचं आहे. कोणतं माध्यम आणि साधने, त्याच्या मर्यादा, उपलब्धता याचा विचार करावा लागेल. •- वर्ग अध्यापनात वर्गातील आंतरक्रिया महत्त्वाची भूमिका बजावते. ऐकणं, बोलणं या शाब्दिक आंतरक्रिया तर हावभाव, देहबोली या अशाब्दिक आंतरक्रिया होत. याचे स्वरूप ऑनलाइन वर्गात बदलतं. •- युट्यूबवर आज सर्व काही उपलब्ध आहे, पण त्यातील आशय, भाषा, मांडणी ही आपल्या विद्यार्थ्यांच्या वयोगटासाठी योग्य आहे का? याचा विचार करणं आवश्यक आहे. हेही वाचा: •- गुगलगुरुजींचा आधार घेताना माहितीचं ज्ञानात रूपांतर प्रक्रियेचा विचार आवश्यक आहे. •- सुरुवातीला सोप्याकडून कठीणाकडे जाताना व्हॉट्सअॅप वापरता येईल, त्याच्यामध्ये असलेले text, picture, Aduio, video पाठवता येतील. वेब लिंक्स पाठवता येतील, जेणेकरून विद्यार्थ्यांना अभ्यासाचं हे माध्यम आहे, याचा स्वीकार करणं सोपं जातं. •- ग्रुप कॉल्स हे फीचर वापरुन अभ्यासात मागे असणाऱ्या मुलांना पुढे घेऊन जाता येईल, तसंच लहान गटात चर्चा करण्यासाठी, प्रकल्प सादरीकरण, तोंडी काम करण्यासाठी याचा वापर होईल. - गुगलक्लासरूमची सर्व फीचर वापरता येतील, गूगल मीट आणि हँगआऊट्स वापरणं सोपं होतं. लाइव्ह टीचिंग आणि ते करताना चॅटबॉक्सचा प्रभावी वापर करता येतो. स्क्रीन प्रेझेंटेशनद्वारे घटक डोळ्यांसमोर ठेवता येतो. (लेखक घाटकोपर येथील के. व्ही. के. घाटकोपर सार्वजनिक स्कूल आणि कनिष्ठ महाविद्यालयाचे प्राचार्य आहेत.)

from Career News in Marathi: Career News, मराठी Career बातम्या | Maharashtra Times https://ift.tt/2TCUqGm
via IFTTT